Krakowskie Getto znajdowało się na terenie dzielnicy Podgórze. Dziś liczni przybysze z całego świata odwiedzają miejsca pamięci zlokalizowane na obszarze dawnego getta. Jak wyglądał los Żydów w okupowanym przez Niemców Krakowie? Jak przebiegał dramat mieszkańców getta i jak wyglądało życie codzienne w zamkniętej dzielnicy?
Krakowskie Getto – utworzenie
Od czasu wkroczenia wojsk niemieckich do Krakowa we Wrześniu 1939 roku rozpoczęły się prześladowania Żydów. Pozbawienie świadczeń emerytalnych i państwowych, nakaz oznakowania przedsiębiorstw gwiazdą Dawida, zakaz swobodnego poruszania się po mieście i korzystania ze środków komunikacji to tylko kilka przepisów, które zaczęły obowiązywać Żydów w wojennym mieście. Upokorzenia, ośmieszenia i ciężka przymusowa praca stały codziennością żydowskich mieszkańców Krakowa. Decyzją Otto Wachtera 3 Marca 1941 roku utworzono Żydowską Zamknięta Dzielnicę Mieszkaniową.
Krakowskie Getto zajmowało obszar między Placem Zgody (dziś Plac Bohaterów Getta), Wisłą, Rynkiem Podgórskim, Krzemionkami i linią kolejową Kraków – Płaszów. W jego granicach znalazło się ok. 320 budynków. Na tym terenie przed wojną mieszkało ok. 3500 ludzi, w czasie wojny zaś obszar ten miało zasiedlić ok. 16000 Żydów. Termin ostatecznego przesiedlenia wyznaczono na 20 Marca 1941 roku. Lokowano Żydów w mieszkaniach według następujących standardów: 2m2 na osobę, lub 1 okno na 3 osoby. Przeludnienie było dotkliwie odczuwalne. Getto otoczone było wspomnianymi już granicami naturalnymi. W Kwietniu 1941 Krakowskie Getto otoczono wysokim na 2-3 metry murem z charakterystycznymi zwieńczeniami mającymi przypominać żydowskie nagrobki – macewy. Do getta prowadziły cztery bramy: przy ulicach Lwowskiej, Limanowskiego, Placu Zgody i główna przy Rynku Podgórskim. Z zewnątrz bramy były pilnowane przez policję niemiecką i polską (granatową) a od wewnątrz przez policję żydowską (OD).
Życie w getcie
Do utworzonej Żydowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej przeniesiono wszystkie jeszcze funkcjonujące instytucje żydowskie: szpitale, sierocińce, domy opieki, Gminę Żydowską oraz Żydowską Samopomoc Społeczną, która zaopatrywała szpitale w opatrunki i sprzęt medyczny, a także dostarczała żywność i szczepionki przeciw tyfusowi. W obrębie getta wciąż działały również przedsiębiorstwa nieżydowskie: fabryka Juliusa Madritscha, warsztaty Optima, filia fabryki Spectrum, oraz Apteka Pod Orłem Tadeusza Pankiewicza. Udzielenie przez władze okupacyjne zgody na funkcjonowanie w getcie apteki, prowadzonej przez jedynego mieszkańca nie-Żyda było ewenementem w okupowanej Europie. W aptece podczas wysiedleń lekarze zaopatrywali się w leki nasercowe i uspokajające oraz środki opatrunkowe. Apteka pod Orłem od początku istnienia getta była jednak przede wszystkim miejscem spotkań elity zawodowej, intelektualnej i artystycznej społeczności żydowskiej, miejscem, w którym można było znaleźć schronienie podczas nocnych aresztowań i ostatnim punktem kontaktu przed wysiedleniem (to tu zostawiano przesyłki, listy, informacje). W aptece ratowano nie tylko ludzi. Dzięki pomocy jej właściciela przechowywano w niej wiele cennych zwojów Tory (zrobiono w tym celu specjalną skrzynkę, aby mogły być przechowywane z należnym szacunkiem). Tadeusz Pankiewicz pełnił swój dyżur apteczny przez cały czas istnienia getta, dzień po dniu obecny był w centrum wydarzeń. Za pomoc, jaką niósł Żydom w czasie wojny państwo Izrael uhonorowało go Medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata.
Krakowskie Getto – akcja „likwidacyjna”
W Getcie Krakowskim okupanci przeprowadzili dwie akcje wysiedleńcze: w czerwcu i październiku 1942 roku. W ich wyniku ponad 10000 Żydów zostało wywiezionych do obozu zagłady w Bełżcu. Nikt z nich nie ocalał. Wysiedleniu towarzyszyło zmniejszenie obszaru getta. Opróżniano mieszkania z mebli i innych wartościowych przedmiotów.
13 i 14 marca 1943 roku zarządzono likwidację krakowskiego getta. Najpierw ok. 6000 Żydów wysiedlono z getta do obozu pracy przymusowej w Płaszowie (potem obóz zamieniono na obóz koncentracyjny). Następnie Żydów chorych, starszych, kalekich i dzieci – jednym słowem niezdolnych do pracy, zamordowano na ulicach lub wywieziono do obozu koncentracyjnego Auschwitz.
Obecnie nie jest łatwo odtworzyć dokładny obraz getta i życia w nim. Utrudniają to choćby zmiany, jakie zaszły na tym terenie po wojnie. Pozostały jednak budynki, w których mieściły się ważne i znane instytucje żydowskie, place i podwórka, na których rozegrały się tragiczne wydarzenia.
Jeśli chcieliby Państwo dowiedzieć się więcej na temat okresu okupacji w Krakowie i dramatycznych losów lokalnej społeczności żydowskiej.