Zwiedzanie Auschwitz to doświadczenie niezwykle trudne emocjonalnie, które z pewnością odciśnie silne piętno na Państwa refleksji o człowieku i jego naturze. Jak się przygotować do wizyty w Muzeum Auschwitz-Birkenau i co można zobaczyć w tym Miejscu Pamięci? Spróbujemy pokrótce nakreślić te kwestie. Zachęcamy również do przeczytania naszego wpisu prezentującego kontekst historyczny powstania obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau.
Od razu musimy Państwa ostrzec, że nawet dokładnie wiedząc, czego się spodziewać, możecie przeżyć głęboki wstrząs w zetknięciu z konkretnymi pozostałościami potwornej obozowej rzeczywistości. Z tego względu zwiedzanie Auschwitz nie jest zalecane osobom poniżej 14 roku życia. Już na początku chcielibyśmy zwrócić Państwu uwagę na kilka aspektów praktycznych. Zapewne nie musimy przypominać o stroju stosownym do powagi miejsca. Chcielibyśmy natomiast podkreślić, że na teren byłego obozu ze względów bezpieczeństwa nie wolno wnosić toreb o rozmiarze przekraczającym A4, ani spożywać tu posiłków. Warto zapoznać się ze szczegółowym regulaminem na stronie internetowej Muzeum.
Zwiedzanie Auschwitz rozpoczyna się zazwyczaj od budynków tzw. Auschwitz I czyli najstarszej części obozu mieszczącej się na terenie koszar wojskowych wybudowanych w tym miejscu jeszcze przed wojną. Na początku czeka nas przejście przez osławioną bramę z napisem Arbeit macht frei i wizyta na ekspozycji w pomieszczeniach bloku obozowego nr 4. Wystawa tam prezentowana ma charakter wprowadzenia w kontekst działania nie tylko hitlerowskiego systemu obozowego, ale także w detale ideologii, która stała za działaniem machiny zagłady. Fotografie, dokumenty, mapy i makiety, a także rekwizyty takie jak puszki po cyklonie B wszystko to jest niezbędnym preludium do prześledzenia kolejnych części ekspozycji muzealnej. Jedną z najbardziej wstrząsających jest zlokalizowana w Bloku nr 5 wystawa pt. „Dowody rzeczowe”. Naszym oczom ukazują się ogromne zbiory rzeczy osobistych należących do Żydów skierowanych do komór gazowych – buty, stroje modlitewne, protezy, okulary dziecięce ubranka – ostatnie pamiątki po setkach tysięcy ofiar zagłady.
Zwiedzanie Auschwitz I
Zwiedzanie pozwala również poznać bliżej takie zagadnienia jak koszmarne warunki życia codziennego, w tym głód oraz fatalne warunki sanitarne i mieszkaniowe, stworzone z myślą o powolnym wycieńczaniu fizycznym i psychicznym przebywających w obozie. Bardzo bolesne jest oglądanie towarzyszących tym wystawom zdjęć więźniów.
Ogromnie wstrząsające wrażenie robi także zwiedzanie tzw. Bloku Śmierci i rekonstrukcji Ściany Straceń. W budynku aresztu obozowego (Blok nr 11) możemy odwiedzić cele, w których więźniowie oczekiwali na wyrok, np. za udział w obozowej konspiracji (orzeczenie inne niż kara śmierci rzadko wchodziło w grę, stąd nazwa bloku). Mamy poznać metody śledcze Gestapo, ale również dowiedzieć się, w jaki sposób działało obozowe podziemie. Znajdująca się obok Ściana Straceń (odtworzona po wyburzeniu przez Niemców w końcowym okresie działania obozu) to przerażające miejsce egzekucji. Zwiedzanie Auschwitz I kończy zazwyczaj wizyta w pierwszej komorze gazowej i krematorium, które powstały na terenie obozu i działały krótko, bo jedynie do wybudowania pobliskiej Brzezince Auschwitz II w, które stało się sceną eksterminacji Żydów w komorach gazowych na niewyobrażalną skalę.
Zwiedzanie Auschwitz jako całego olbrzymiego kompleksu zamyka zazwyczaj oglądanie pozostałości instalacji obozowych w położonej kilka kilometrów dalej Brzezince. Po tym jak pokonamy pieszo lub busem tą niewielką odległość przed naszymi oczami roztacza się niemożliwy do wymazania z pamięci widok na tory kolejowe i charakterystyczną bramę, a za nią ruiny krematoriów, komór gazowych i rzędy obozowych baraków. Jedyna ekspozycja muzealna w tej części kompleksu znajduje się w budynku łaźni obozowej, gdzie mamy okazję stąpać dokładnie po śladach przyjmowanych do obozu więźniów skazanych na eksterminację.
Zwiedzanie Auschwitz pozostaje na zawsze w pamięci, ale przecież o pewnych rzeczach nigdy nie wolno nam zapomnieć.
