Panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego zaczęło się od próby reform państwa. Niestety, nie udało się uratować tonącej Rzeczypospolitej.
Ostatnie lata Rzeczypospolitej – rządy Poniatowskiego
Na tronie zasiadł po śmierci Augusta III dzięki poparciu Prus i Rosji. Oba kraje były żywo zainteresowane sytuacją w Polsce i chciały umocnić i pogłębić swoje wpływy. Elekcji dokonano w obecności kilku tysięcy rosyjskiego wojska. Koronował się w Warszawie w 1764 r. Swoje panowanie rozpoczął od reform – próbował wprowadzić stałą służbę dyplomatyczną, założył tzw. Szkołę Kadetów kształcącą przyszłych wojskowych, powołał do życia Komisje Dobrego Porządku mające przede wszystkim usprawnić funkcjonowanie miast, zreformował monetę. Pod naciskiem Rosji i Prus król chciał wprowadzić równouprawnienie innowierców. W obronie katolicyzmu stanęła szlachta. W 1768 r. Poniatowski zawarł z Rosją traktat o przyjaźni, w którym de facto oddał kraj pod zwierzchnictwo wschodniego sąsiada. Petersburg stał się głównym gwarantem granic i swobód w Rzeczypospolitej. Chcąc powstrzymać uzależnienie kraju od Rosji w Barze na Podolu zawiązała się konfederacja. Część szlachty wystąpiła w obronie niezależności państwa. Konfederacja zakończyła się po czterech latach. Prusy, Rosja i Austria wymusiły na Rzeczypospolitej zwołanie sejmu, który zatwierdził oddanie im części terytorium. Sejm ten podjął również kolejne reformy. Powołano do życia Radę Nieustającą, pierwszy rząd w historii Rzeczypospolitej, Komisję Edukacji Narodowej mającą na celu głęboką przebudowę systemu oświaty, przyjęto kasatę jezuitów. Przez kolejne lata król starał się poprawić sytuację w kraju. W 1788 r. zwołano kolejny sejm, który przeszedł do historii jako Sejm Wielki czy też Czteroletni. Poniatowski w zamian za poparcie Rosji przeciw Turcji chciał uzyskać pozwolenie na pewne zasadnicze reformy ustrojowe. Sejm stał się areną tarć między zwolennikami króla, Rosji i Prus. W pierwszej kolejności zlikwidowano Radę Nieustającą. W 1791 r. udało się uchwalić pierwszą w Europie ustawę zasadniczą. W roku kolejnym część szlachty zawiązała w Targowicy konfederację i w obronie praw szlacheckich zwróciła się po pomoc do Rosji. Wojna, do której to doprowadziło zakończyła się klęską Rzeczypospolitej. Prusy i Rosja dokonały II rozbioru. W 1794 r. chcąc zrzucić jarzmo rosyjskie Tadeusz Kościuszko rozpoczął na krakowskim rynku powstanie. Mimo kilku zwycięstw wojska powstańcze uległy przeważającej sile wrogów. W 1795 r. król abdykował, Rosja, Austria i Prusy podzieliły się resztą terytorium polskiego. Państwo przestało istnieć.
Kraków za rządów ostatniego króla
Podwawelski gród wszedł w ten okres jako wciąż słabe i podupadłe miasto, które wciąż nie zdołało się podźwignąć po Potopie. W czasie konfederacji barskiej o Kraków toczyły się walki, w trakcie których do historii przeszedł Marcin Oracewicz. Samo miasto poddało się szybko, natomiast długo bronił się Wawel. Jednak i on skapitulował. Komisja Edukacji Narodowej, a przede wszystkim Hugo Kołłątaj, dokonała głębokiej reformy Akademii Krakowskiej, założono pierwszy ogród botaniczny. W 1788 r. z połączenia szpitala duchaków oraz pierwszego szpitala klinicznego przy kościele św. Barbary powstał Szpital Uniwersytecki im. Św. Łazarza. W 1781 r. powołano do życia teatr, zwany dzisiaj Starym. Najpierw na Rynku, później w bazylice Mariackiej swoją przysięgę składał Tadeusz Kościuszko. Podjął się również budowy nowych fortyfikacji miejskich, których jednak nie udało się dokończyć. W 1794 r. miasto zdobyli Prusacy, zrabowali insygnia koronacyjne i później je zniszczyli. Wcześniej podjęto decyzje, by koronacje i pogrzeby królewskie odbywały się w Warszawie. Przeniesiono również archiwum koronne. Kraków stracił tym rangę stolicy.
Sugerowana Trasa:
Zamek na Wawelu, katedra na Wawelu, Collegium Maius, Rynek Główny, Ogród Botaniczny
