Wawel to wapienne wzgórze dominujące nad Krakowem. Dawna siedziba władz duchownych i świeckich. Dla wszystkich Polaków Wawel to symbol jedności i tradycji narodowej. Wśród wielu budowli zabytkowych wzgórza na szczególna uwagę zasługują dwie: Katedra i Zamek Królewski.
Wawel – o najdawniejszych dziejach
Zamek na Wawelu pełnił funkcję rezydencji władców Polski od połowy XI do początku XVII wieku. Połączony z budowlami obronnym, początkowo, zajmował wschodnią część wzgórza. Wiek XIV i XV przyniósł zmiany w wyglądzie zamku. Powstała budowla gotycka, podobna rozmiarami do obecnej, zgrupowana wokół czworobocznego dziedzińca. Najpewniej na przełomie XIII i XIV wieku zbudowano „Kurzą Stopę” – kamienną wieżę mieszkalno – obronną oraz Wieżę Duńską (służyła za mieszkanie królowi Danii, Erykowi podczas jego wizyty w Krakowie). Obydwie wieże stanowiły reprezentacyjną część zamku. W XVI wieku miała miejsc największa przebudowa, podyktowana potrzebą odbudowy zamku po pożarze oraz sprostania wymaganiom i aspiracjom dynastii Jagiellonów będącej wówczas u szczytu potęgi i panującej nad ogromną połacią Europy.
Po renesansowej przebudowie
Wawelski Zamek to budowla wieloskrzydłowa z wewnętrznym dziedzińcem w kształcie nieregularnego pięcioboku. W skład pałacu właściwego wchodzą skrzydła: zachodnie, północne i wschodnie. Południowa część boku zachodniego zamku mieści dawne kuchnie królewskie. Od południa dziedziniec zamyka ściana parawanowa z dostawionymi krużgankami. Parter zamku służył dawniej celom gospodarczym, pierwsze piętro skrywało apartamenty mieszkalne, a drugie sale reprezentacyjne. Funkcje mieszkalne i użytkowe narzuciły potrzebę dobudowania krużganków jako ciągu komunikacyjnego. I tak z praktycznych powodów powstał najpiękniejszy i najbardziej renesansowy element architektury Zamku Wawelskiego.
Renesansowej rezydencji wawelskiej nadano spójny, powtarzalny schemat dekoracji wnętrz. Komnaty posiadały kasetonowe lub belkowe stropy pod którymi rozciągał się malowany fryz. Jego tematyka determinowała zazwyczaj potoczną nazwę danej sali. Dziś na uwagę zasługują dwie: Sala Poselska – w jej stropie tkwiły niegdyś 194 rzeźbione w drewnie głowy ludzkie, których znaczenie do dziś jest przedmiotem naukowych dyskusji oraz Sala Senatorska – pokryta Arrasami z kolekcji Zygmunta Augusta, powstałe w najlepszych warsztatach tkackich Brukseli. Zachowane do dnia dzisiejszego dzielą się na trzy grupy: Arrasy ze scenami biblijnymi, Werdiury oraz Tkaniny Heraldyczne. Przeniesienie dworu i stolicy do Warszawy, okupacja przez Szwedów i Prusaków, włączenie Krakowa do Austrii, dały początek stopniowemu upadkowi Zamku Wawelskiego.
Zamek na Wawelu w XX wieku
Po 1905 roku rozpoczęto prace mające na celu odnowienie Zamku i stworzenie z niego Pomnika Narodowego.
Podczas II Wojny Światowej Zamek na Wawelu pełnił funkcję siedziby władz okupacyjnych i rezydencji Hansa Franka – Generalnego Gubernatora. Fakt ten uchronił jednak wawelskie zabytki przed zniszczeniami, jakich doznała Warszawa.
Po ciężkich czasach okupacji w ramach akcji rewindykacyjnej odzyskano większość utraconych lub ewakuowanych przed wojną dzieł. Otworzono Muzeum o charakterze rezydencji historycznej. Większość eksponatów stale wymaga zabiegów konserwatorskich, ale część z nich już odzyskała swój pierwotny blask i dziś zdobi sale Wawelskiego Zamku.
Wawelskie Wzgórze to miejsce o dużych walorach historycznych i artystycznych, dlatego każdego roku odwiedza je przeszło 3 miliony turystów z całego świata. Chcecie Państwo dowiedzieć się więcej, podziwiając wspaniałości Wzgórza Wawelskiego? Zapraszamy na zwiedzanie z przewodnikiem!
