Lata sześćdziesiąte XIX stulecia przyniosły bardzo wiele zmian nie tylko w Krakowie, ale także w całej Galicji i Austrii.
Kraków autonomiczny – Początki autonomii
Rok 1860 przyniósł pierwsze zmiany. Jasnym było, iż wielonarodowa monarchia nie przetrwa długo
w takim kształcie, w jakim trwała od początku stulecia. Kilkanaście nacji i kilka religii w jednym państwie powodowały ogromne tarcia, z którymi Wiedeń nie mógł sobie poradzić. Pierwszym impulsem był tzw. dyplom październikowy. Powołał on do życia sejmy krajowe, czyli zalążek autonomicznej władzy dla każdej części państwa. W Wiedniu zreformowana została Rada Państwa, czyli organ doradczy cesarza. Od tego roku każdy sejm krajowy wysyłał do niej swoich przedstawicieli. W roku kolejnym dyplom został jednak mocno zmieniony. Przeniesiono większość kompetencji sejmów na Radę Państwa. Stan ten trwał przez kolejnych sześć lat. W tym samym czasie Prusy rozpoczęły drogę do zjednoczenia Rzeszy. Kanclerz, Otto von Bismarck, w nowym państwie nie widział miejsca dla Austrii. Wojna, która wybuchła w 1866 r. zakończyła się klęską tej drugiej. Cesarz, Franciszek Józef, musiał wprowadzić niezbędne zmiany. Zaczęła się era autonomiczna.
Autonomia w Krakowie
Kraków dostał statut autonomiczny rok przed resztą prowincji. W 1866 r. powołano do życia nowy samorząd pochodzący z wyborów. Wyłoniono radę miejską liczącą 60 osób, rada spośród siebie wybrała prezydenta. Pierwszym z nich został znany lekarz, profesor Uniwersytetu i rektor tej uczelni – Józef Dietl. W czasie swojej prezydentury stworzył listę rzeczy, które Kraków musi zmienić. Wszystkie te projekty wprowadzali w życie następcy Dietla do samego końca I wojny światowej. Część z nich zrobiła już wolna Polska. Zwrócił uwagę m. in. na katastrofalny stan dróg i kanalizacji, brak wodociągów, brak teatru, rozpaczliwy stan Sukiennic. Pierwsze problemy rozwiązał Mikołaj Zyblikiewicz. Udało mu się przeprowadzić odbudowę Sukiennic oraz usunąć przyklejone do nich drewniane, szpetne budy. W budynku znalazło pomieszczenie pierwsze Muzeum Narodowe. Powołano je do życia podczas uroczystości pięćdziesięciolecia pracy artystycznej Józefa Kraszewskiego. Zasypał także śmierdzące i szpecące koryto Starej Wisły. Kanał ten od piętnastego wieku oddzielał Kazimierz od Krakowa. W XIX stuleciu woda tamtędy już nie płynęła, odprowadzano do niego nieczystości
z całego miasta. Smród i wyziewy powodowały ogromne problemy zdrowotne mieszkańców. Udało się go zasypać dopiero w latach siedemdziesiątych. Na jego miejscu powstały aleje Józefa Dietla i Ignacego Daszyńskiego. Za rządów Ferdynanda Weigla pod Wawelem pojawiły się pierwsze telefony i tramwaj. Dopiero w 1893 r. udało się rozwiązać oddać do użytku nowy teatr, któremu po latach nadano imię Juliusza Słowackiego. Prezydentem był wówczas Feliks Szlachtowski. Jego następca, Józef Friedlein, zbudował wodociągi i rozpoczął wznoszenie elektrowni miejskiej. Dzieło dokończył kolejny, i zarazem ostatni z prezydentów doby autonomii, Juliusz Leo. Jego dziełem życia było utworzenie tzw. Wielkiego Krakowa. Na przestrzeni lat 1910 – 1915 przyłączył do Krakowa czternaście sąsiednich gmin oraz połączył dwa nadwiślańskie miasta – Kraków i Podgórze. Przez cały ten czas w Krakowie prowadzono prace nad remontem dróg, budową kanalizacji, oświetleniem miasta. Austria nadal fortyfikowała Kraków i okolice, czego pozostałością jest pierścieniowy układ miasta oraz usiane pod Wawelem
i w okolicach liczne budowle forteczne i wojskowe. Powstawały banki, zakłady przemysłowe, prywatne inwestycje. Wiele z nich funkcjonuje do dziś. Wzniesiono m. in. pomniki Adama Mickiewicza i Bitwy pod Grunwaldem. Wciąż jednak bardzo wiele zostało do zrobienia. Prace te kontynuowała już wolna Polska.
Sugerowana trasa:
Wawel, pałac Wielopolskich, pałac Larisha, pomnik Adama Mickiewicza, Sukiennice, pomnik Grunwaldzki, Akademia Sztuk Pięknych, biblioteka przy ul. Rajskiej, Politechnika
