Wzgórze Wawelskie już w czasach przedhistorycznych (czyli poprzedzających opisane w kronikach i innych źródłach) było miejscem osadnictwa i ośrodkiem władzy. Zadecydowały o tym przede wszystkim walory obronne wapiennego wzniesienia otoczonego mokradłami i omywanego nurtem Wisły. Wczesnośredniowieczny Kraków był w skali środkowoeuropejskiej bardzo znaczącym ośrodkiem. Świadczy o tym liczba ponad 30 romańskich budowli sakralnych, o których wiemy, że istniały na terenie miasta – znaczna część z nich właśnie na Wzgórzu Wawelskim. Rok 1000 i ustanowienie biskupstwa krakowskiego to moment wyjątkowy w dziejach miasta. Od tej pory Wawel stał się siedzibą biskupią. Dziś zapraszamy na zwiedzanie Katedry na Wawelu!
Dzieje krakowskiego kościoła katedralnego
Jeśli chcecie Państwo dowiedzieć się więcej na temat romańskiej zabudowy Wawelu, wybierzcie się koniecznie na zorganizowaną przez Zamek Królewski na Wawelu wystawę stałą pt. Wawel Zaginiony. W jej ramach eksponowane są m. in. romańskie mury rotundy śś. Feliksa i Adaukta. Powstanie romańskich budowli Wawelu wiązało się z mecenatem biskupim i książęcym (te najstarsze pochodzą być może nawet z okresu, kiedy Kraków był jeszcze pod panowaniem czeskich Przemyślidów). Czy wiecie, że tuż obok katedry na Wawelu stał niemal dorównujący jej wielkością kościół św. Gereona sąsiadujący z książęcym palatium i prawdopodobnie pełniący funkcję świątyni dla księcia, jego rodziny i dworu? Przypominamy przy okazji, że siedzibę władców piastowskiego państwa przeniósł do Krakowa Kazimierz Odnowiciel jeszcze w latach 30-tych XI wieku.
Zanim rozpoczniemy zwiedzanie Katedry na Wawelu warto się przyjrzeć dziejom tego niezwykłego kościoła. Obecnie stojąca na wzgórzu świątynia jest dokładnie trzecią w tym miejscu. Najstarsza, romańska katedra powstała zapewne tuż po ustanowieniu biskupstwa. Bardzo niewiele wiemy na jej temat. Znacznie wyraźniej rysuje się w mrokach dziejów bryła drugiej katedry. Jej budowę zainicjował książę Władysław Herman. Dlaczego? Być może kościół, jak wiele świątyń średniowiecznych, uległ poważnym zniszczeniom, np. na skutek pożaru. A może chciano po prostu wznieść budowlę okazalszą i bardziej odpowiadającą prestiżowi katedry w stolicy? Konsekracja nowego kościoła miała miejsce w 1142 roku. Wspaniałą romańską budowlę do dziś można podziwiać na najstarszej pieczęci Kapituły Katedralnej. Zachowały się również do naszych czasów pozostałości kościoła. Najważniejszą, poza partiami murów wpisanymi w bryłę obecnej katedry, jest romańska Krypta św. Gereona pod posadzką katedry. W czasach, kiedy powstawała katedra hermanowska krypty pełniły niebagatelną rolę w architekturze sakralnej. Zazwyczaj w świątyni znajdowały się dwie – od strony chóru wschodniego i zachodniego. Umiejscowione były pod podwyższeniami, na które wchodziło się po schodach. Zarówno ołtarz jak i wejście do kościoła znajdowały się zatem nad kryptami, powyżej poziomu posadzki w jakby „zagłębionych” nawach. W krypcie pod ołtarzem znajdowały się relikwie świętych. Relikty wskazują, że tak właśnie wyglądała poprzednia katedra. Los tej budowli przypieczętował jednak pożar. Odbudowę zrujnowanego kościoła katedralnego zainicjował Władysław Łokietek, ale jej konsekracji dokonano w 1364 roku, a więc już za panowania Kazimierza Wielkiego. Ten właśnie gotycki kościół zwiedzamy dziś!
Warto pamiętać, że Władysław Łokietek był również pierwszym władcą ukoronowanym w Krakowie. Od jego czasów krakowski kościół katedralny stał się miejscem królewskich koronacji i pochówków. Kolejni władcy i biskupi wzbogacali katedrę o nowe fundacje artystyczne – kaplice, nagrobki, wyposażenie. To właśnie tu powstała pierwsza na ziemiach polskich realizacja renesansowa – obramienie nagrobka Jana Olbrachta, a następnie prawdziwa perła odrodzenia – Kaplica Zygmuntowska. Nad umieszczonymi w katedrze nagrobkami królów i biskupów, wystrojem kaplic, ołtarzami i obrazami zawsze pracowali najwybitniejsi artyści działający w Polsce. Zwiedzanie Katedry na Wawelu to niesamowite przeżycie artystyczne i duchowe!
Zwiedzanie Katedry na Wawelu – kilka informacji praktycznych
Wybierając się do Katedry na Wawelu, musicie Państwo podjąć decyzję, czy zamierzacie skorzystać z pełnej, biletowanej wersji zwiedzania czy jedynie z bezpłatnego wstępu do wnętrza. Co właściwie można zobaczyć za okazaniem biletu? Już wyjaśniamy.
Każdy może wejść do wnętrza katedry i zobaczyć konfesję św. Stanisława, nagrobki średniowiecznych królów, rzucić z daleka okiem na kaplice, ale bilet – zakupiony w kasie usytuowanej w budynku naprzeciwko – pozwala Państwu na wstęp do krypt, gdzie znajdują się pochówki nowożytnych królów, wieszczów, marszałka Piłsudskiego i pary prezydenckiej. Dzięki biletowi możecie też zajrzeć do wnętrza Kaplicy Świętokrzyskiej, Kaplicy św. Trójcy oraz kaplic Wazów i Potockich i wreszcie wspiąć się na wieżę, na której od XVI wieku wisi potężny Dzwon Zygmunta. Co więcej, ten sam bilet jest ważny również w Muzeum Katedralnym, gdzie możecie zobaczyć m. in. kopię włóczni św. Maurycego ofiarowaną przez Ottona III Bolesławowo Chrobremu! My nie mamy cienia wątpliwości, że Zwiedzanie Katedry na Wawelu bez wymienionych wyżej punktów jest niepełne, dlatego gorąco zachęcamy do wyboru „opcji rozszerzonej”.
Cena biletów wstępu do Katedry na Wawelu wynosi 12 zł za bilet normalny i 7 za ulgowy. O złotówkę taniej zapłacicie Państwo za oba typy biletów, zwiedzając w grupie zorganizowanej z przewodnikiem.
Godziny zwiedzania różnią się w zależności od pory roku. W sezonie wiosenno-letnim (od kwietnia do października) zwiedzanie Katedry na Wawelu jest możliwe od 9.00 do 17.00 w dni powszednie, a w niedziele od 12.30 do 17.00. W sezonie jesienno-zimowym (pozostałe miesiące roku) czas zwiedzania jest skrócony o godzinę (do 16.00). Pamiętajcie Państwo również o tym, iż Muzeum jest zamknięte w niedziele i święta.
Jeśli chcecie poznać najciekawsze tajemnice Katedry Wawelskiej (zapowiedź poniżej), wybierzcie się tam z naszym przewodnikiem! Zwiedzanie Katedry na Wawelu jest jednym z kluczowych punktów programu na wielu naszych trasach, przede wszystkim Wzgórze Wawelskie i Droga Królewska, ale także Ścieżki Jana Pawła II oraz Kraków w pigułce!
Zwiedzanie Katedry na Wawelu – obiekty, na które koniecznie zwróćcie uwagę przy pierwszej wizycie.
Zwiedzanie Katedry na Wawelu – obiekty, na które koniecznie zwróćcie uwagę przy pierwszej wizycie.Pierwszym, co zauważamy po przekroczeniu progu Katedry na Wawelu jest Konfesja św. Stanisława. Co w ogóle oznacza w tym wypadku termin konfesja? Już w starożytności, a więc w okresie wczesnochrześcijańskim, używano go na określenie ołtarza, pod którym znajdowały się doczesne szczątki świętego. Na wspaniałym barokowym ołtarzu zwieńczonym olśniewającym baldachimem srebrzy się relikwiarz śś. Stanisława w kształcie trumny. Dokładnie pod usytuowaną na środku katedry konfesją znajduje się krypta biskupów krakowskich. Szczątki św. Stanisława złożono tu po jego kanonizacji w 1254 roku, a już kilkadziesiąt lat wcześniej znalazły się w tym miejscu relikwie św. Floriana. Barokowa konfesja została wzniesiona wg. projektu znakomitego włoskiego architekta Giovanniego Trevano pracującego na dworze Jana III Wazy (Włoch jest również autorem projektu fasady kościoła śś. Piotra i Pawła). Stojąc przed Konfesją św. Stanisława warto mieć cały czas na uwadze, że oto znaleźliśmy się w miejscu, które przez stulecia pełniło wyjątkową rolę w życiu duchowym Krakowa i Polski. Jak Państwo myślicie, gdzie została zawieszona chorągiew Wielkiego Mistrza po zwycięstwie grunwaldzkim nad Krzyżakami? Właśnie tu!
Odbywając spacer po wnętrzu kościoła, z pewnością zwrócicie uwagę na ustawione w katedrze średniowieczne nagrobki królewskie w formie sarkofagów z wyrzeźbionymi podobiznami leżących władców. Przyjrzyjcie się im uważnie – ich znaczenie nie ogranicza się wyłącznie do sfery symbolicznej, są to przede wszystkim wyjątkowe dzieła sztuki. Zwiedzanie Katedry na Wawelu to okazja, by przyjrzeć się oprawom pochówku piastowskich monarchów – Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, ale największe wrażenie robią wybitne artystycznie nagrobki średniowiecznych Jagiellonów – Władysława Jagiełły (o wyrzeźbienie sarkofagu i figury króla bywał podejrzewany sam Donatello, choć trzeba przyznać, że większość historyków sztuki nie widzi wystarczających dowodów na potwierdzenie tej tezy) oraz Kazimierza Jagiellończyka. Za stworzenie tego ostatniego dzieła odpowiedzialny jest sam Wit Stwosz! Nagrobek znajduje się w Kaplicy Świętokrzyskiej, której ściany pokryte są wspaniałymi ruskimi polichromiami.
Na lewo od prezbiterium, w barokowym ołtarzu znajduje się gotycki, XIV-wieczny krucyfiks, który wedle przekazów miała przywieźć z Węgier królowa Jadwiga i często modlić się przed nim. Tzw. Krzyż Królowej Jadwigi to kolejny cenny obiekt, na który warto zwrócić uwagę.
Doskonale zapewne Państwo wiecie, że renesans w Polsce zaczyna się na Wawelu. Mało kto jednak zdaje sobie sprawę, że pierwszym renesansowym dziełem było wyjątkowe obramienie nagrobka Jana Olbrachta. Wykonał je Franciszek Florentczyk, nadając mu antyczną formę łuku triumfalnego ozdobionego przepiękną, nawiązującą do starożytności ornamentyką. Pamiętajcie Państwo o tym i zajrzyjcie koniecznie do kaplicy Olbrachta (po prawej stronie Katedry, na lewo od Kaplicy Zygmuntowskiej). Do Kaplicy Zygmuntowskiej można zajrzeć jedynie przez kratę. Architektura i kompletny, renesansowy wystrój kaplicy zapierają dech. Warto pamiętać, że zaprojektowana przez Bartolommeo Berecciego forma kaplicy na planie kwadratu przykryta kopuła z latarnią stała się wzorem dla bardzo licznych podobnych realizacji na ziemiach polskich.
Kiedy będziecie Państwo schodzić do krypt, by zobaczyć groby naszych pozostałych monarchów i ważnych postaci życia narodowego, zwróćcie koniecznie uwagę na pierwsze pomieszczenie, w którym się znajdziecie. Zeszliście właśnie w głęboką przeszłość i stoicie w Krypcie św. Leonarda – przestrzeni należącej niegdyś do tzw. katedry Hermanowskiej. Warto zwrócić uwagę na romańską architekturę, a także uświadomić sobie, że to tu Karol Wojtyła odprawił swoją prymicyjną mszę św.
Na zakończenie wybiorą się Państwo zapewne na wieżę, gdzie od 1521 roku wisi Dzwon Zygmunta. Jego symbolicznego znaczenia nie musimy chyba wyjaśnić – bije nie tylko w najważniejsze uroczystości i święta, ale także w momentach o historycznym znaczeniu dla Krakowa i Polski. Pozwolimy sobie jedynie uprzedzić, że prowadzą do niego bardzo strome schody, warto być przygotowanym na odrobinę wspinaczki;)
O Katedrze Wawelskiej i jej cudach można by opowiadać godzinami. Garść informacji, które zamieściliśmy to jedynie wstęp. Jeśli naprawdę chcecie Państwo poznać sekrety Bazyliki Archikatedralnej, zapraszamy na zwiedzanie Katedry na Wawelu z naszym przewodnikiem!
